..........การป้องกันตัวพร้อมตอบโต้ คือการป้องกันพร้อมกับสะท้อนความเจ็บปวดไปยังคู่ต่อสู้ การฝึกการป้องกันตัวพร้อมตอบนี้ ท่านจำเป็นต้องฝึกด้วยการนำเอา ๔ ป. ของไชยา มาทำความเข้าใจและปฏิบัติจนเป็นนิสัยและเป็นธรรมชาติประจำตัวของท่าน ยิ่งท่านฝึก ๔ ป. ของไชยามากเท่าใด อัตโนมัติการป้องกันตัวพร้อมตอบจะยิ่งทวีคูณความรุนแรงมากขึ้นเท่านั้น
เวลาท่านฝึก ท่านควรมีผู้ฝึกฝนยืนอยู่คู่กัน ฝั่งหนึ่งทั้งตบ ต่อย เตะ งัด เหวี่ยงสั้นฯลฯ มายังท่าน ก็ให้ท่านยกรับด้วย ๔ ป.
..........๔ ป. ของไชยานั้น เป็นทั้งพื้นฐานการป้องกันตัวอีกทั้งยังเป็นการตอบโต้ที่ชาญฉลาด ลุ่มลึก อัศจรรย์ ที่คู่ต่อสู้ไม่ทันได้รู้ นั่นเป็นเพราะการรู้จักพลิก รู้จักเบี่ยงเอาบริเวณส่วนที่แข็งเข้ากระทบอวัยวุธฝ่ายปรปักษ์ และนั่นย่อมหมายถึง การป้องกันพร้อมตอบโต้อย่างสมบูรณ์ที่สุดดังได้กล่าวมาแล้ว
..........การป้องกันแล้วตอบโต้ เมื่อท่านฝึกการป้องกันพร้อมตอบโต้จนชำนาญดีแล้ว ย่อมเป็นการง่ายที่ท่านจะฝึกการป้องกันแล้วตอบ การป้องกันก็คือ การยกขึ้นมาป้องด้วยท่าครู หรือการปิด การปัด การเปิด ส่วนการตอบโต้ก็คือ หลังจากที่ท่านป้องกัน ท่านก็ใช้อวัยวุธหมัด เท้า เข่า ศอก ตอบโต้กลับไป ซึ่งหากท่านฝึกการออกอวัยวุธมวยไทยจนมีความคล่องตัว ท่านก็ย่อมได้เปรียบและมีความรวดเร็ว และเมื่อท่านฝึกป้องกันแล้วตอบ จนท่านมีความสมบูรณ์ดังกล่าว โบราณจารย์หรือบูรพาจารย์ในอดีตจึงสมัญญานามท่านว่า ท่านเป็นผู้สมบูรณ์หรือมีอัตโนมัติในการป้องกันพร้อมตอบอย่างที่มวยไทยควรจะ เป็นอย่างไม่ต้องสงสัย
..........ดังได้อธิบายโดยย่อๆคร่าวๆพอให้ท่านทั้งหลายที่ใคร่ฝึกฝนมวยไทยหรือมวยไชยาได้รู้ถึงอะไรควรฝึกก่อน เป็นเบื้องต้น
จากนี้ไปหากมีโอกาสก็จะขออธิบายเกี่ยวกับการฝึกในขั้นตอนต่อไป